Arnar Már Arngrímsson
Þrjú listaverk sem ég hef velt fyrir mér upp á síðkastið knúðu mig til að skrifa þetta bréf um starf mitt sem framhaldsskólakennari, þáttaröðin Breaking Bad, ævisagan Fátækt fólk eftir Tryggva Emilsson og hrollvekjan Þjóðarsátt eftir Stjórnvöld Á Hverjum Tíma. Í Breaking Bad hlæja nemendur upp í opið geðið á besta efnafræðikennara í heimi þar sem hann neyðist til að þvo bíla eftir vinnu til að ná endum saman. Fátækt fólk er saga af ójöfnuði og manni sem smám saman verður ljóst að það er vitlaust gefið. Ég á hvað erfiðast með að horfa á Þjóðarsátt. Mörg atriðin reyna bara um of á þolrifin: Atriðið með sjálftökupakkinu sem sýslar með peninga annarra og skammtar sér ríflega. Atriðið á kaffihúsinu þar sem að leiðarahöfundurinn, verkalýðsleiðtoginn, stjórnmálamaðurinn og litlimaðurinn sitja við borð og láta stöðugleikaverðbólgudraugstugguna ganga kjafta á milli. Senan þar sem ærulausa liðið úr bankahruninu heldur partíinu áfram með fingurinn á lofti. Endirinn þar sem súmmað er inn á fólkið í skugganum sem hreinsar upp eftir partíið og borgar síðan brúsann.
Samfélag sem heldur úti metnaðarfullum söfnum, glæsilegum sendiráðum og menningarhúsum en tímir ekki að borga stoðstéttum (kennarar, heilbrigðisstéttin, löggæslumenn) getur ekki horft framan í fyrrnefndar stéttir og sagt að ekki séu til peningar. Það er upplýst ákvörðun að búa svona um hnútana. Þannig eru reglulega stofnaðir nýir og glæsilegir skólar án þess að rekstur þeirra sem fyrir eru hafi verið tryggður.
Ég gegni mikilvægasta starfi í heimi. Þurfum við að ræða það eitthvað? Er ekki augljóst að vel menntaður maður sem hefur tileinkað sér allt hið besta mun ekki verða byrði á samfélaginu? Góður kennari sem opnar augu nemenda fyrir mikilvægi góðrar næringar og hreyfingar er mun mikilvægari en skurðlæknirinn sem minnkar maga offitusjúklinga. Alltaf er þessu stillt eins upp, læknar eru alltaf að bjarga mannslífum. Kennarar eru bara að kenna (þó aðallega í fríi). Það er síðan önnur saga hvort ÉG næ að sinna þessu mikilvæga starfi almennilega. Ég hef lagt mig allan fram en ég bý við óþolandi hömlur sem koma í veg fyrir að mér takist ætlunarverk mitt. Ég er í þessu til að ná árangri. Fyrir utan launin þá líkist starf mitt starfi tannlæknis, eða það ætla ég að vona. Við erum með háleit markmið um að auka velferð einstaklingsins. Góð tannheilsa og munnlegar framfarir hljóta að vera grundvallarmarkmið tannlæknisins. Það hlýtur því að vera fúlt að fá nýtennt börn í stólinn með allar skemmdar eða að þurfa að sjá Ísland neðst í einhverjum alþjóðlegum samanburði um tannheilsu. Á sama hátt tek ég því persónulega þegar ég sé illa saminn texta hjá nemanda í fjórða bekk sem hefur notið skólunar í 14 ár. Hverjar eru þessar hömlur sem koma í veg fyrir árangur?
1. Menningin. Afar kæruleysilegt viðhorf margra nemenda til námsins. Mikil atvinnuþátttaka þessa aldurshóps. Skólinn mætir afgangi. Of margir koma illa skólaðir úr grunnskóla.
2. Bekkjastærðir. Ég kenni afar sjaldan hæfilega stórum bekkjum. 20 er fínt, 25 gengur, 28 og þú getur gleymt því, nema þú búir í Kína eða Norður-Kóreu þar sem sauðirnir eru skildir frá vitleysingunum í musteri agans.
3. Kennsluskylda. 100 prósent kennsla merkir 24 kenndir tímar á viku. Ég held ég hafi einu sinni á kennsluferlinum kennt 24 tíma. Það var magnað. Mér tókst að vinna vinnuna mína með fullnægjandi hætti. Að jafnaði kenni ég meira (til að fá 310.000 útborgað en ekki 284.000). Margir framhaldsskólakennarar kenna 30 tíma til að lifa af en svíkja sjálfa sig og nemendur um leið.
4. Skólaárið virðist skipulagt fyrir eitthvað annað en kennslu. Þar er gengið út frá sauðburði, göngum og þjónustugeiranum. Nemendur eru ódýrt vinnuafl.
5. Skammdegið. Vinnudagur og vinnuvika nemenda og kennara er of stíf yfir veturinn. Álagið er aldrei meira en í nóvember og desember – afleiðingin kvíði og þunglyndi. Harðsvírustu námsmenn hníga niður í svartasta skammdeginu. Þetta er gjaldið sem við greiðum fyrir langt sumarfrí.
6. Strákamenning. Það er snúið að ná til drengja sem segjast aldrei lesa bækur og eru stoltir af því.
7. Íslenskukunnátta. Stór hluti nemenda getur ekki komið frá sér einni óbrenglaðri setningu á blað. Lesskilningur er víða í molum, áunnir lestrarerfiðleikar (sem stafa af æfingaleysinu einu saman). Mun meiri tími fer í verkefnayfirferð 2013 heldur en 1993.
8. Námsframboð. Einsleitt og margir nemendur á rangri hillu. Það vantar líka mun fleiri hillur til að mæta fjölbreyttum hæfileikum nemenda.
8. Almenningsálitið. Almenningur virðist hafa lítinn skilning á starfinu og nemendur sem eru margir illa haldnir af efnishyggju skilja ekki að nokkur skuli leggjast svo lágt að vilja vera kennari.
9. Launin. Á síðasta ári voru útborguð mánaðarlaun mín að meðaltali 284.000. Finnst þér þetta sanngjörn laun? Ég er 41 árs með 5 ára háskólanám að baki, ótal námskeið og mikla starfsreynslu. Ég myndi sætta mig við svona laun fyrir átakaminna starf – en þetta er harðsóttur peningur. Kennsla er hasar – kennari er leikari, foreldri, sálfræðingur og KENNARI og það kostar orku. Þú sem glímir við dyntóttan 16 ára ungling á heimilinu um tölvutíma og tiltekt – finnst þér sanngjarnt að ég fái 284.000 kr. á mánuði fyrir að glíma við 27 þannig eintök?
Spjaldtölvur, fundir, kennsluvefir, brilljant kennsluaðferðir, sjálfsmat, skýrslur, flippuð kennsla, kennslurými með tíu metra lofthæð, skjávarpar. Orð fá ekki lýst hversu frábært allt þetta er en við skulum ekki gleyma því að kennarinn er maðurinn, hann er ásamt foreldrunum og þjálfaranum mikilvægasta persónan í lífi barna og unglinga. Án hans gerist ekkert. Reglulega dreymir suma vota drauma um nám án kennara þar sem vatnsgreiddur piltur með svört aronpálmarsgleraugu vaknar í bítið, opnar tölvuna og svalar ólgandi þekkingarþörf sinni fram eftir degi. Hver þarf kennara? Þetta er allt á netinu. Af hverju ætli íslenska landsliðið í handbolta þurfi þjálfara? Þeir gætu alveg raðað upp keilum sjálfir, kosið í lið og greint leik andstæðingsins á videófundi.
Enginn hefur áhuga á verkfalli en ég er til í slaginn. Fyrst sting ég þó upp á fjöldafundi kennara af öllum skólastigum. Ég mæli með því að við mætum niður á Austurvöll og Ráðhústorg með töflur og krítar og látum ískra vel; sjáum hvað þeir þola það lengi.
Þetta eru drög að uppsagnarbréfi. Ég veit hvað kemur í veg fyrir að ég klári það; það þarf þjóðarsátt um að hækka laun kennara á öllum skólastigum og gera starfið að því eftirsóknarverðasta í samfélaginu. Eins, ef staða Ríkissjóðs er þannig, þá get ég sætt mig við að aðrir ríkisstarfsmenn, t.d. Alþingismenn, taki upp launataxta kennara, svona uppá Þjóðarsáttina að gera.
Ég hef nóg til hnífs og skeiðar og margir hafa það verr en ég. Ég ætla hinsvegar ekki að sætta mig þetta ástand; ég ætla ekki að vakna upp á grafarbakkanum og verða það ljóst að ég át skít hvern einasta dag minnar kennaraævi meðan að mér var hlegið.
Höfundur er kennari við MA